Toch is het maar een incident vergeleken met de overstromingen in Limburg in 1993. Vanuit de lucht doet het die winter denken aan de grote watersnoodramp van 1953. Her en der liggen boerderijen eenzaam in een eindeloze watervlakte te wachten op hulp. De deuren van stallen staan open. Een bomenrij markeert de dijk die onder een dikke laag drab is verdwenen. Geen kade of zandlichaam kan de gezwollen Maas in toom houden en bewoners van de Betuwe worden voor de zekerheid geëvacueerd.
Toch bleven er langs de Maasoevers in Roermond tachtig woningen droog. De architect had bij het ontwerp rekening gehouden met de onbetrouwbare rivier: de houten vakantievilla's op de Zuidplas liggen tot op heden veilig te dobberen aan grote meerpalen. Enkele keren per jaar staan de landtongen tussen de spierwitte woningen helemaal blank. De Zuid-Franse sfeer is dan ineens verdwenen, maar de huizen hebben geen last van het water. De holle betonnen bakken waarop ze staan, glijden vrolijk mee met elk waterpeil. "Je merkt amper
De kans op wateroverlast neemt toe. Het broeikaseffect vertaalt zich volgens meteorologen vooral in meer neerslag. Het eerder genoemde Westland werd in September voor de vierde keer in vijf jaar getroffen door meer dan honderd millimeter regen op één dag. Ook stijgen de waterstanden in de rivieren bij regen sneller dan vroeger. De afwatering verloopt steeds minder goed doordat rond de Rijn en de Maas steeds meer bebouwing verrijst. De akkers waar het water in de grond kon zakken verdwijnen. Via daken, wegen en afvoerputjes komt het regenwater razendsnel in de rivieren die kunnen aanzwellen tot verwoestende stromen.
De drijvende vakantievilla's in Olderhuuske stijgen mee met het waterpeil in de Maas.
Er is dus een andere aanpak nodig: Nederland moet leren leven in symbiose met het water. We zullen ons land op een andere manier moeten inrichten. Als we niet meer onder de waterspiegel kunnen leven, dan maar erop. Rijkswaterstaat heeft die visie inmiddels geadopteerd. Er zullen geen polders bijkomen. Daarnaast wil de regering tienduizenden hectaren uiterwaarden en laaggelegen polders gebruiken voor de opvang van regenwater. Waterschappen spreken nu al openlijk over het doorsteken van dijken bij een dreigende ramp. Dan is de druk even van de ketel en kunnen grote steden gespaard blijven. Het poldermodel krijgt zo een letterhjke betekenis.
Niet iedereen vindt dit vanzelfsprekend. Gemeenten gaan het liefst door met het opspuiten en volbouwen van laaggelegen polders. Planoloog en visionair Hans Venhuizen pleit voor een ommekeer. "We doen vaak of Nederland heel stabiel is. Maar de grond lijkt hier op yoghurt. We moeten onze trukendoos aan technische middelen helemaal openen om op drassige plaatsen te kunnen bouwen."
Om de geesten te prikkelen, organiseerde Venhuizen enkele jaren geleden een prijsvraag voor jonge architecten. Ze kregen de opdracht woningen te ontwerpen, die zowel op het land kunnen staan als in het water kunnen liggen. In Barendrecht heeft een winnend ontwerp geleid tot concrete plannen voor de bouw van drijvende woningen in de Zuidpolder.
Ook andere gemeenten beginnen te experimenteren. In de Eilandenbuurt in Almere liggen zestien drijvende woningen. Kopers krijgen een betonnen bak met daarop een keet waarin ze alvast kunnen koken, eten en slapen. De rest mogen ze zelf bouwen. Op andere plaatsen, zoals in Maasbommel komen vakantievilla's die alleen bij hoogwater gaan drijven. De bewoners hoeven dus niet te vrezen voor een overstroming van de rivier.
Amsterdam heeft opnieuw - het is immers de stad van de woonboten - het water als bouwgrond ontdekt. In IJburg ligt over vier jaar een wijk met tweehonderd drijvende woningen, veertig varende woonschepen en negentig paalwoningen. Het Steigereiland wordt de grootste drijvende wijk van Nederland.
Waterwoningen ontworpen door Art Zaaijer, bij het bezoekerscentrum in IJburg
Er is geen welstandscommissie die kijkt of het in de omgeving past. "Bij wonen op het water past een vrijere levenshouding. Dat zie je ook bij de huidige woonboten. Mensen voelen zich onafhankelijker en hebben geen buren naast of boven zich", licht Van Wijngaarden toe.
Wie zich afvraagt hoe het zal zijn om hier op het water te wonen, krijgt in het bezoekerscentrum een voorproefje. Als er een boot passeert, begint het gebouw behoorlijk te deinen. "Als je in de waterkavels aan de buitenkant ligt, moet je wel tegen een beetje geschommel kunnen", erkent Van Wijngaarden. "Maar de meeste waterwoningen liggen achter een dijk, die de golven tegenhoudt. Daar zul je het nauwelijks merken." Het binnengebied heeft ook minder last van fluctuaties in het waterpeil. De gemeente garandeert een niveauverschil van maximaal dertig centimeter. Toch moeten alle leidingen en kabels flexibel worden aangelegd in een goot onder de steigers.
Steigereiland wordt het enige stukje IJburg dat drijft. De rest van het stadsdeel wordt op vers opgespoten zandgrond gebouwd. Maar in de toekomst is het droogleggen van het IJsselmeer geen alternatief meer. Het is nodig voor het opvangen van overtollig regenwater. Mocht er een tweede IJburg komen, dan zal dat in zijn geheel uit drijvende woningen bestaan. Bouwer DuraVermeer is met Almere al in gesprek over zo'n nieuw stadsdeel.
Chris Zevenbergen, directeur milieu bij dit bedrijf, weet al hoe zo'n woonwijk eruit kan zien. "We moeten het idee van de veredelde jachthaven loslaten. Je hoeft met per se dicht bij de wal te bouwen, alsof het water een vijand is." DuraVermeer heeft een concept bedacht met grote drijvende achthoeken, die aan elkaar kunnen worden geschakeld. Eén achthoek kan uit verschillende huizen, een plein of een winkelcentrum bestaan. Met elkaar vormen de platforms een complete wijk.
Tisna Westerhof: "SEA-ROOM", drogenaald/stempeltechniek/monotype
Intussen proberen ze ervaring op te doen met grote drijvende constructies als tussenstap naar een complete stadswijk. Zevenbergen houdt zich nu bezig met het ontwikkelen van drijvende tuinbouwkassen. Er liggen concrete plannen om delen van het Westland en de zuidelijke Haarlemmermeer onder water te zetten. Daar wonen nu veel tuinders. "Wat is er mooier dan ze terug te laten keren op hun oude plek, maar dan in een drijvende kas?" zegt Chris Zevenbergen.
Drijven zal de remedie worden tegen overstromingen en drassige bouwgrond. De komende jaren zullen bouwers op steeds grotere schaal oefenen. Daarbij is haast geboden want het water zal een steeds groter probleem worden. Klimaatspecialisten voorspellen dat de zee in 2l00 bijna een meter hoger staat dan nu. Zelfs wanneer de uitstoot van broeikasgassen morgen stopt, zat de zeespiegel nog honderden jaren blijven stijgen.
Nederland is rijk genoeg om het gevecht tegen het wassende water nog een tijd vol te houden. In andere landen, zoals Bangladesh, ligt dat anders. Misschien verdwijnt dat land uiteindelijk weer in de zee. Sommige stedenbouwers dromen van drijvende steden op de oceaan.
Water is er op zee genoeg, ook al moet het eerst worden ontzilt. Ook energie is voorhanden in de vorm van golfslag en wind. De kracht van de golven is tegelijk het grootste probleem. In de drijvende woningen op IJburg zullen de golven soms al voelbaar zijn, maar op zee zijn ze regelrecht gevaarlijk.
Golfdcmpers vormen dan ook het essentiële deel van de plannen van Schoute. Rond zijn eilanden komen ringen van drijvers, die onderling verbonden zijn en daardoor als golfbreker werken. "Het is mijn bedoeling om daarmee ook elektriciteit op te wekken", aldus Schoute. "Een deel van die elektriciteit kun je gebruiken voor het zuiveren van zeewater."
Schoute werkt zijn ideeën op dit moment verder uit samen met studenten. Zo worden er plannen gemaakt voor een surfeiland, dat binnen enkele jaren te water moet worden gelaten. "Binnen vijf jaar wil ik een resultaat laten zien, al is het nog zo klein." Het wonen op Zee is een zaak van de lange adem, denkt hij. "Over vijftig jaar is het misschien zo ver. Ik denk niet dat ik er nog zal kunnen wonen." Aantrekkelijk lijkt het hem wel. "Vanzelfsprekend krijgen de bewoners bij hun huis een jachthaven. Maar het mooiste van zo'n huis is het uitzicht", denkt Schoute, "Het moet betoverend zijn om over het water in de verte de twinkelende lichtjes van Scheveningen te zien."
Waterwijken in Nederland:
Almere: Eilandenbuurt,Roermond: Olderhuuske (Zuidplas),
Amsterdam: IJburg - Steigereiland (in 2004),
Maasbommel: De Gouden Ham (in 2002),
Barendrecht: Zuidpolder (na 2005).
Dobberen in Seattle.
Een majestueus uitzicht op de Space Needle van Seattle en eendjes voor bet slaapkamerraam. Yuppies en rijke senioren betalen er goudgeld voor Een driekamerwoning in Lake Union of in Portage Bay, de twee drijvende wijken van Seattle, kost nu al zeshonderdduizend dollar, plus 1200 tot 1600 gulden aan maandelijks liggeld. Van de oorspronkelijke sfeer, die ooit werd bepaald door studenten en kunstenaars, is weinig over.Dat deze buurten zo populair zijn geworden, is voor een deel te danken aan Meg Ryan en Tom Hanks. In de film Sleepless in Seattle tortelden ze er op zijn woonboot op los, met een publiciteitsgolf als resultaat. En dat terwijl het stadsbestuur er tot dan toe alles aan had gedaan om de drijvende huizen uit de baai te weren.Voor de aanleg van een snelweg moesten honderden boten verdwijnen. Van de duizend drijvende woningen die er ooit lagen, zijn er inmiddels nog maar 460 over. Tegelijk stegen de kosten explosief doordat steigereigenaren speculeerden over de ruggen van de bewoners.
Tegenwoordig is het stadsbestuur weer een stak aardiger voor de waterbewoners. Daardoor zien rijke Amerikanen de drijvende woning als een veilige belegging. Ook in andere steden zoals Portland, Vancouver (Marina Wes-Del, Canoe Pass), New Jersey (SeaVillage Marina) en San Francisco (Sausalito Floating Community) liggen waterwijken en zijn de prijzen flink gestegen door de toegenomen populariteit.