We moeten creativer zijn
'We worden links en rechts, boven en onder ingehaald door het water'. Peter van Rooy, adviseur op het gebied van water en ruimte, twijfelt er niet aan dat zich vroeg of laat een ramp voordoet in dit land. Tenminste, als we zo doorgaan. Daarom moeten we creatiever zijn in onze omgang met water, vindt hij. 'We schieten sinds 1953 in een kramp. We moeten meer durven. We zijn zo bang voor water dat we iedere keer maar weer een dammetje opwerpen of een kering of dijk aanleggen.'
En daarmee redden we het niet, want Van Rooy bedoelt het letterlijk wanneer hij zegt dat we links, rechts, boven en onder worden ingehaald. Door opwarming van de aarde en smeltend poolijs stijgt 'links' de Noordzee. 'Rechts' moeten de grote rivieren, ook als gevolg van klimatologische veranderingen, meer water verwerken. De regenbuien van 'boven' worden steeds heviger. En van 'onder' daalt de bodem een centimeter per jaar door inklinkende veengronden, aardgaswinning en een lichte kanteling van het Europese continent.
|
In plaats van ons voortdurend tegen het water te verzetten, kunnen we ook met het water meebewegen. Denk bijvoorbeeld aan een woning die met het water meestijgt. Of een drijvende kas, waardoor gewassen droog blijven als het Westland weer eens blank staat. 'We denken nog veel te traditioneel', zegt Van Rooy. 'Wat we bouwen is tamelijk behoudend.' Hij noemt het voorbeeld van de nieuwe wijk Westergouwe bij Gouda, een veengebied met de ellende van opkomend grondwater en verzakking van de bodem. 'Als je daar dezelfde huizen als elders neerzet, dan wordt het niets. Je moet in dat gebied anders bouwen. Drijvende woningen, woningen op pontons, huizen op palen of huizen met een garage op de begane grond en de woonkamer op de eerste verdieping.' Plannen voor een minder traditionele bouw op de slappe grond van dit veengebied zijn inmiddels gemaakt. In Waterstad Westergouwe, de nieuwe naam van het project, krijgen de huizen bijvoorbeeld een ophoging van de vloeren en zullen sommige woningen ook gaan drijven.
Niet alleen de dreiging van water dwingt overigens tot een creatievere invulling van ruimte. Ook het gebrek aan ruimte vereist dat we er anders mee omgaan dan we nu doen. Ruimte wordt schaarser. Alleen al om te wonen, te werken en onze vrije tijd door te brengen, hebben we steeds meer oppervlakte nodig. Maar ook om in de toekomst het water beter te beheren. Rivieren krijgen meer water te verwerken en moeten buiten hun oevers kunnen treden zonder enorme schade aan te richten. Door de klimatologische veranderingen worden de winters natter en de zomers droger. In natte tijden moet het water worden opgevangen en vastgehouden voor de drogere tijden. En dat slokt de ruimte op die we juist zo nodig hebben. Daarom zouden we de ruimte die we hebben, op meerdere manieren kunnen gaan gebruiken. Wonen en werken op water is daar een voorbeeld van. We verliezen minder ruimte als we een drijvende kas op een waterbergingsgebied bouwen.
Gijsbert van der Woerdt is projectmanager drijvend bouwen bij Ooms Bouwmaatschappij. Hij denkt dat er steeds vaker op water gebouwd zal worden. Van der Woerdt: 'Water moet geld gaan opbrengen. Waterberging is nodig. Vooral in Noord- en Zuid-Holland speelt dat. In nieuwbouwwijken moet nu tussen de twaalf en zestien procent uit water bestaan. Op die manier vang je de regen op. Maar voor de grondeigenaren betekent het dat de opbrengst van de grond afneemt. Het is voor hen gunstig om een waterwijk te bouwen, die levert wel geld op.'
Met de bouw van de eerste drijvende dorpen is in Nederland inmiddels een begin gemaakt. In het Gelderse Maasbommel komen 14 drijvende en 36 amfibische woningen. Drijvende woningen drijven altijd, amfibische woningen bewegen mee met het waterpeil. Bij laag water staan ze op het land, bij hoog water gaan ze drijven. In het buitenland zijn ze al veel verder met bouwen op water. In Japan ligt Kansai International Airport in zee. In Vancouver en Seattle zijn hele drijvende wijken. Het is vreemd dat een 'waternatie' als Nederland nog niet zover is. Misschien, zegt Van Rooy, is het juist een probleem dat we een waterland zijn. 'We willen niet erkennen dat het raar is dat we in een soort moeras wonen. We doen alsof het normaal is.'
Als het aan de Delftse emeritus hoogleraar Frits Schoute ligt, woont een deel van de mensheid over vijftig jaar gewoon op zee. Al jaren werkt hij aan zijn droom: de Ecoboot, een stad op zee. Bevolkingen concentreren zich in metropolen. Metropolen liggen vaak in kust- en deltagebieden, want op die plekken valt economisch immers het meeste te halen. Maar deze immense steden oefenen een grote druk uit op de aarde. Een druk die alleen maar toeneemt, omdat de wereldbevolking voorlopig zal blijven groeien. Waarom zouden we niet dicht bij die stedelijke concentraties bouwen, vroeg Schoute zich af. Waarom bouwen we niet aan de andere kant van de kustlijn? In de steden ontstaat een tekort aan ruimte, energie en water. En juist deze elementaire levensvoorwaarden zijn op zee in overvloed. Schoute: 'De zee heeft veel energie. Die kunnen we duurzaam benutten.' Maar de zee heeft ook te veel energie. 'Om de Ecoboot komen dobbers te liggen. Die moeten de golven dempen. De energie die daarbij vrijkomt, kan bijvoorbeeld worden gebruikt voor het omzetten van zeewater in drinkwater.'
Waarschijnlijk zal Nederland niet het eerste land zijn met een drijvende stad in zee. 'Terwijl we hier een goede uitgangspositie hebben', zegt Schoute. 'We hebben de maritieme kennis én het probleem van een dalende bodem en een stijgende zeespiegel.' Maar we rusten op ons lauweren. Een welvaartsverschijnsel, vermoedt de hoogleraar. 'Het komt allemaal wel goed, denken we hier. Aziaten bijvoorbeeld zijn veel meer gedreven om hun welvaart te verhogen. Misschien dat daar wel de eerste stad op zee komt.'