door
YVONNE LAUDY
DELFT, zaterdag
Hij was jong en een veelbelovend wetenschapper. De industrie verwelkomde
hem met open armen en het pluche van de universiteit lonkte. Toch wist
de wiskundige Frits Schoute al op z'n dertigste dat de wonderschone carrière
die hem wachtte niet zijn gehele leven zou vullen. Als kersvers gepromoveerde
aan de prestigieuze Harvard University trof hij destijds op financieel
gebied al een regeling die hem in staat zou stellen tegen z'n vijftigste
'iets totaal anders te gaan doen'.
"Er was nog een bijkomende reden", zegt hij. "Mijn vakgebied, de telecommunicatie,
is zo dynamisch dat de ontwikkelingen niet zijn bij te benen. Toch verwacht
men van een hoogleraar dat hij alles weet. Het risico bestaat dat je als
oudere prof halsstarrig vasthoudt aan de kennis die je al bezit. Studenten
luisteren misschien nog wel naar je, maar intussen vinden ze je een oude
zeur en gaan gewoon hun eigen gang. Als je in zo'n hectisch vak zit, moet
je het niet tot je pensioen willen volhouden, tenzij je doorstroomt naar
een managementfunctie. Maar daar lag mijn ambitie niet."
Waar zijn ambitie wèl ligt, is zonneklaar. Zijn afscheidsrede
als hoogleraar stond er bol van. De onorthodoxe Frits Schoute trakteerde
zijn geleerde gehoor op een bevlogen verhaal over het gedurfde project
waaraan hij als oud-hoogleraar zijn nieuwe leven gaat wijden: een drijvende
leefgemeenschap op water. De eerste aanzet daartoe, de ecoboot, moet over
vijf jaar als proefstation voor de kust drijven.
Het idee hiervoor werd geboren toen hij met een vriend zat te brainstormen
over nieuwe uitdagingen in zijn post-universitaire leven. "We hadden de
wildste fantasieën. Zelfs hebben we nog even overwogen om de techniek
van het vliegende tapijt nieuw leven in te blazen, maar het ecoboot experiment
leek ons tenslotte toch een beter idee.
Duurzaam
Op zijn universiteitskamer, die hij vooralsnog behoudt omdat er nog
wat zaken moeten worden afgerond, betoogt Schoute ("Zeg maar Frits, ik
ben geen hoogleraar meer") dat zijn project een oplossing biedt voor tal
van nijpende problemen. Hij heeft het tij mee. Terwijl buiten actievoerende
vrachtwagenchauffeurs verlaging van de diesel-prijs eisen, prijst hij de
zee als leverancier van duurzame energie. "De wind, de golven, de zon:
op de ecoboot zullen ze optimaal worden aangewend voor de energievoorziening."
Hij stelt het zich zo voor: een ponton gebouwd als een omgekeerde doos
met de opening naar beneden waar de lucht gevangen zit die voor het drijfvermogen
zorgt. Rondom de ponton bevindt zich een netwerk van dobbers, dat naar
believen de golven dempt, zodat de ponton onder alle weersomstandigheden
zijn stabiele ligging behoudt. Al doende leveren de dobbers de energie
die nodig |
is om van zeewater drinkwater te
maken. Voorts zijn de onderling verbonden dobbers elektronisch dusdanig
toegerust dat ze zich automatisch hergroeperen, mocht er bij zwaar weer
een kink in de kabel komen. Op de ponton komen windmolens die voor de huis-,
tuin- en keukenenergie zorgen, maar bijvoorbeeld ook voor de voortstuwing,
wanneer de behoefte ontstaat naar een andere plek op zee te verhuizen.
In hangende vijvers zal vis geteeld worden en het o zo gezonde zeewier.
En een shuttleboot zal een dienst met het vasteland onderhouden, want men
wil misschien ook wel eens naar de Koninklijke Schouwburg, veronderstelt
hij. Het is maar een greep uit de gedetailleerde beschrijving die Schoute
op zijn afscheid ten beste gaf en die de een aan een luchtkasteel deed
denken en de ander aan een boeiend concept voor een nieuwe leefwereld.
"Ik pak de dingen nooit op een standaardmanier aan. Ik ben tamelijk
innovatief, geloof ik", zegt Schoute, een steelse blik werpend op zijn
'James', de naar hedendaagse begrippen flink uit de kluiten gewassen draagbare
computer die hij in 1978 construeerde en die op zijn werkkamer een ereplaats
heeft gekregen. "Het uitdenken van het handvat was nog het ingewikkeldste",
grinnikt hij. "Niemand die erin geloofde. Nu, bijna 25 jaar later, stikt
het van de laptops."
Eigenzinnig was hij altijd al. Als puber vertikte hij het om naar het
gymnasium te gaan. "Ik wil geen dode talen leren", hield hij thuis in Scheveningen
zijn ouders voor. Na zijn eindexamen HBS kon hij in het kader van een uitwisselingsprogramma
tijdelijk naar de universiteit van Albuquerque in New Mexico. Koos hij
daar voor Russisch. Eenmaal terug in Nederland werd het ernst: wis- en
natuurkunde in Groningen, een studie waar hij de tijd voor nam, want er
moest ook nog geroeid worden en niet zo'n beetje. Promoveren in Groningen
trok hem niet aan. Zijn keuze viel op Harvard toen hij zowel door deze
topuniversiteit als voor het fameuze Massachusetts Institute of Technology
(MIT) was geselecteerd. Daar zat hij in 1977 met misschien zo'n duizend
anderen ter wereld al op het internet, dat toen nog Arpanet heette.
Vanuit zijn Married Student Housing-flatje drukte hij zijn proefschrift
af op de printer van het Aiken Laboratory van Harvard. Maar in Nederland
zat men niet te wachten op een whizzkid avant-la-lettre. Bij Philips ving
hij aanvankelijk bot toen hij solliciteerde. Later zou hij voor deze multinational
meerdere octrooien in de wacht slepen.
| 25
jaar geleden fabriceerde hij al een laptop... |
Hij is nooit voltijds hoogleraar geweest, omdat hij voeling wilde houden
met de praktijk. Schoute: "Het is al lang niet meer zo dat de grijze koppen
op de universiteit het monopolie op kennis bezitten. Ik sta soms versteld
van de kennis en de creativiteit van jongeren, zowel binnen als buiten
de universiteit. Ik heb dan ook hoge verwachtingen van |
| "De
tijd is rijp voor een drijvende leefgemeenschap voor de kust" |
hun bijdragen aan het ecoboot-project, want wie maar wil kan op onze
website (www.ecoboot.nl) commentaar leveren of ideeën aandragen."
Dat het bittere noodzaak wordt om de mogelijkheden die de zee biedt
in de naaste toekomst te benutten, staat voor hem als een paal boven water.
"Over vijftig jaar zal 80 procent van de wereldbevolking, die dan tussen
de acht en tien miljard mensen telt, in delta- en kustgebieden wonen. Er
zal in deze gebieden een geweldige behoefte aan meer ruimte bestaan. De
zee is dan een voor de hand liggende uitwijkmogelijkheid.
Een andere reden is het opraken van gemakkelijk winbare fossiele brandstoffen.
Zelfs de grootste optimist voorziet dat het over 50 jaar zover is als we
er even achteloos mee blijven omgaan als we nu doen. In twee eeuwen tijd
hebben we dan de olievoorraad opgesoupeerd die zich in een periode van
honderden miljoenen jaren heeft gevormd. Afgezet tegen dat feit durf ik
te stellen dat de huidige prijs van aardolie belachelijk laag is, al denkt
de vervoerssector daar momenteel wat anders over.
De lage prijs heeft tot gevolg dat de winning van wind- en golfenergie
op zee nu nog niet lonend is. Toch is het de hoogste tijd om ermee te gaan
experimenteren. De ecoboot biedt een uitstekend platform om deze duurzame
energie-opwekking te onderwerpen aan de harde praktijk. En stel je voor
dat het mogelijk blijkt om op grote schaal golfenergie aan te wenden voor
het ontzouten van zeewater, dan zouden we een belangrijke bijdrage kunnen
leveren aan de oplossing van een van de nijpendste problemen op aarde:
het drinkwatertekort."
Licht
Intussen laten studenten en belangstellenden op de website hun licht
schijnen over de ecoboot. De een voorziet een nieuw rijk met koning Frits
aan het hoofd, de ander vraagt zich af 'waarom Frits ons allen in de ecoboot
wil nemen, terwijl hij toch bekend staat als iemand met wie je niet gauw
het schip in gaat'.
De echte discussie moet blijkbaar nog op gang komen. Schoute heeft
er alle vertrouwen in. Eenmaal heeft hij op de universiteit met collega's
gebrainstormd over zijn plan. Onder meer met Wubbo Ockels en diens broer
Jan Hendrik. "Men was behoorlijk kritisch", zegt hij. "Te fantastisch en
economisch niet haalbaar, te hoog Willy Wortel-gehalte", werd er gezegd.
'Hij
is mijn vriend die mij mijn feilen toont' hield mijn moeder mij vroeger
al voor. Ik heb mijn plannen toen wat bijgesteld: niet meteen een hele
kolonie op zee, maar een bescheiden laboratoriumsetting, de ecoboot. Ik
denk graag een stap vooruit; als hoogleraar werkte ik al aan de vierde
generatie multimediasystemen, terwijl er nog volop gedokterd wordt aan
de derde generatie. Ik voorzie: over vijftig jaar hebben onze kleinkinderen,
die een huis zoeken de keus: te land of te water." |
